روابط مورد هدف عبارت از برخی تغییرات در نظریه روان کاوی است که با عقیده سیگوند فروید ، مبنی بر اینکه افراد از طریق عوامل جنسی و سلطه جویی تهییج و تحریک می شوند، اختلاف دارد و به جای آن بیان می دارد که در مرحله اول، افراد به دلیل نیاز به ارتباط با دیگران تهییج می شوند – که عبارت از نیاز به ایجاد روابط است.

هدف یک درمانگر روابط مورد هدف، کمک به افراد درمانجو برای بررسی تصاویر و ادراکات ذهنی اولیه می باشد که می تواند در ایجاد مشکلات موجود در روابط شخص با دیگران تاثیر گذار باشد و همچنین این موارد، توسط درمانگران به نحوی تعدیل می یابند که منجر به بهبود عملکرد بین شخصی می شوند.

مفاهیم مبنایی در روابط مورد هدف

در زمینه مربوط به نظریه روابط مورد هدف، عبارت "اهداف" بر موسسات انگیزشی اشاره نمی کند، بلکه منظور آن اشخاص مهم دیگر برای فرد می باشد که معمولا مادر، پدر و یا مراقبان اولیه وی می باشند.

همچنین در برخی از موارد، عبارت هدف می تواند برای اشاره به قسمتی از شخص، همانند سینه مادر و یا معرفی ذهنی موارد مهم دیگر به کار گرفته شود.

نظریه های مربوط به روابط مورد هدف، بر اهمیت روابط خانواده اولیه، به خصوص رابطه مادر – نوزاد در رشد شخصیت فرد تاکید دارد.

باور بر این است که نوزادان یک معرفی ذهنی از خودشان را در رابطه با دیگران ارائه می کنند و این تصاویر ذهنی بر روابط بین شخصی در مراحل بعدی زندگی تاثیر گذار است.

به دلیل اینکه هدف اصلی نظریه روابط مورد هدف، روابط فرد می باشد، همکاری درمانگر – درمانجو یک عامل مهمی برای موفقیت درمان می باشد.

عبارت "روابط مورد هدف" بر روی روابط درونی شده پویا بین خود و اشخاص مهم (اهداف) اشاره دارد. یک رابطه هدف مند شامل معرفی ذهنی از مواردزیر است:

• هدفی که توسط خود درک می شود

• خود در رابطه با هدف

• رابطه بین خود و هدف

برای مثال، یک کودک می تواند فکر کند که :

"مادر من خوب است، به دلیل اینکه زمانی که گرسنه هستم به من غذا می دهد" (بیان کرن هدف).

" حقیقت این است که وی از من مراقبت می کند و به همین دلیل من خوب هستم" (بیان کردن خود در رابطه با هدف).

"من مادرم را دوست دارم" (بیان کردن رابطه).

اهداف درونی در طول دوران نوزادی و از طریق تجارب تکراری یک فرد با مراقب شکل می گیرد. این تصاویر و ادراکات ضرورتا بیانگر واقعیت نیستند، ولی به طور ذهنی و از طریق توانایی های شناختی محدود نوزاد شکل گرفته است.

در رشد سالم، این روابط ذهنی در طول زمان بروز پیدا می کنند؛ و در رشد ناسالم، این روابط در سطوح نابالغ باقی می مانند. تصاویر اولیه درونی کیفیت بادوامی دارند و به عنوان نمونه هایی برای روابط آینده به کار گرفته می شوند.


عامل اصلی در نظریه روابط مورد هدف، عبارت از مفهوم شکافتن می باشد که می تواند به عنوان تفکیک ذهنی اهداف به بخش های خوب و بد توصیف شود که در مرحله بعدی بخش های بد یا جنبه های تهییج کننده اضطراب، سرکوب می شوند.

نوزادان برای اولین بار تفکیک را در روابط خودشان با مراقبان اولیه تجربه می کنند: در زمانی که تمامی نیازهای نوزاد تامین شود، مراقب "خوب" است و زمانی که این نیاز ها به خوبی تامین نشوند، مراقب "بد" است.

در ابتدا، این دو جنبه از هدف (مراقب) در ذهن نوزاد از هم تفکیک می شوند، و یک فرآیند مشابه در زمان ادراک بخش ها خوب و بد در نوزاد ایجاد می شود.

در صورتی که مادر قادر به تامین نیاز های نوزاد باشد یا – در مورد روابط مورد هدف توانمند باشد– در این صورت مادر " به اندازه کافی خوب" می باشد، بعد از آن کودک همزمان با بسط دادن شخصیت و خود، شروع به ادغام دو جنبه از مادر در یک کل ترکیب شده می کند.

در صورتی که مراقب به صورت رضایت بخشی نیازهای نوزاد خودش را تامین نکند، ممکن است که نوزاد جنبه "بد" مربوط به مادر خود و خودش را سرکوب کند، و منجر به ایجاد مشکلاتی در روابط آینده شود.

توسعه و تاریخچه روابط مورد هدف

نظریه مربوط به روابط مورد هدف، ایده های متنوع و بعضی مواقع متضاد مربوط به نظریه های مختلف را ترکیب می کند، و مهمترین ایده های مربوط به نظریات ملانی کلین، رونالد فیربیرن و دونالد وینیکوت می باشد.

هر یک از این نظریه ها، تاکید زیادی بر روی بخش مادر – نوزاد دارند و آن را به عنوان یک عامل کلیدی در توسعه ساختار روانی کودک در طول سه سال اولیه زندگی در نظر می گیرند.

بیشترین اعتبار و شهرت کلین مربوط به یافته های او در مورد رهیافت روابط مورد هدف می باشد.

وی بعد از کار بر روی کودکان جوان و نوزادان، نتیجه گیری کرد که این افراد بر روی رشد روابط خود، به خصوص با مراقبان اولیه خودشان، نسبت به کنترل انگیزش های جنسی، که فروید پیشنهاد داده بود، اهمیت بیشتری قائل می شوند.

همچنین کلین توجه خود را بر روی ماه های اولیه زندگی کودک متمرکز کرد، در حالی که فروید بر روی اهمیت چند سال اولیه زندگی متمرکز شده بود.

در زمانی که کلین فرض کرد که انسان ها موجوداتی هستند که به دنبال هدف هستند و موجوادتی نیستند که به دنبال لذت باشند، مورد حمایت و تایید فیربیرن قرار گرفت.

وی رشد را به عنوان فرآیند تدریجی در نظر گرفت که در طی رسیدن به وضعیت کامل باید وجود داشته باشد.

نوزادان برای دست یابی به وابستگی متقابل، به مرقبان اولیه خودشان نیاز دارند، به نحوی که آنها همچنان به دیگران وابسته هستند و همچنین این توانایی را دارند که دیگران به آنها اعتماد کنند.

وینی کوت بر اهمیت رشد کودک در یک محیطی تاکید داشت که ترغیب شوند تا حس استقلال خودشان را توسعه دهند، ولی این شناخت را داشته باشند که مراقبان، آنها را در برابر خطرات محافظت می کنند.

وی بیان کرد در صورتی که مراقب به نیاز ها و ظرفیت های کودک توجه نداشته باشد، کودک می تواند یک شخصیت و خودِ نادرست را توسعه دهد. شخصیت و خود درست زمانی ظهور می یابد که تمامی جنبه های کودک مورد تایید و پذیرش قرار بگیرند.


چه کسی روابط مورد هدف را اجرا می کند؟

روان شناسان، روان درمانگران، مشاوران و فعالان اجتماعی می توانند گواهی نامه های مربوط به روش درمان روابط مورد هدف را از چندین موسسه آموزشی موجود در کشور (ایالات متحده) کسب کنند.

برای مثال، موسسه روان شناسی بین المللی (ipi)، که قبلا به عنوان موسسه بین المللی نظریه روابط مورد هدف شناخته می شد، برای متخصصان رشته سلامت روان یک برنامه گواهی نامه دو ساله ای را در مورد روش و نظریه روابط مورد هدف ارائه می دهد.

موسسه روابط مورد هدف برای روان درمانی و روان کاوی، یک برنامه گواهی نامه مقدماتی یک ساله و همچنین یک برنامه دو ساله پیشرفته را در مورد نظریه روابط مورد هدف و تکنیک بالینی ارائه می دهد.

همچنین موسسه درمان روابط مورد هدف اوتاوا برای روان درمانگران در زمینه درمان روابط مورد هدف، گواهی نامه هایی را ارائه می دهد.

اهداف روش درمانی روابط مورد هدف

روش درمانی روابط مورد هدف بر روی کمک به افراد و به منظور شناسایی و تشخیص تضاد های موجود در عملکرد بین فردی آنها و کشف روش هایی برای بهبود روابط موجود متمرکز می شود.

یک درمانگر می تواند به افراد درمانجو کمک کند تا نحوه تاثیر روابط مورد هدف دوران کودکی را بر روی احساسات، انگیزش ها و روابط موجود بررسی کند و با استفاده از آن مشکلات موجود را رفع کند.

فرد در طول دوره درمان می تواند نسبت به جنبه های سرکوب و منحرف شده شخصیت و خود آگاهی پیدا کرد و به منظور تجربه کردن وجود و شخصیت معتبر، می تواند جنبه های مربوط به خودش را شناسایی کنند.

همچنین یک درمانگر می تواند به فرد کمک کند تا روش هایی را بررسی کند که می تواند جنبه های خوب و بد مربوط به اهداف درونی را ادغام کند و شخص قادر به داشتن یک دید واقع گرایانه نسبت به دیگران باشد.

در اغلب موارد، درمان می تواند به یک شخص کمک کند تا تضاد درونی کمتری را تجربه کند و قادر به بازگو کردن دیگران به صورت کامل باشند.

تکنیک های روابط مورد هدف

بیشتر تکنیک های استفاده شده در روابط مورد هدف، مشابه روش های استفاده شده در روان کاوی و سایر روش های درمانی روان پویشی می باشند.

تمایز اولیه و مهم مربوط به روش های تفکر درمانگران در رابطه با موارد صورت گرفته در مبادلات درمانی می باشد. برای مثال، انتقال در روان کاوی سنّتی باید به دقت مورد تحلیل قرار بگیرد، چرا که این کار منجر به مشخص شدن اطلاعات با ارزش در مورد شخص درمانجو می شود.

با این وجود، معمولا درمانگر روابط مورد هدف اقدامات انتقالی را به عنوان شواهدی از تضاد های ناهشیار شخص درمانجو در نظر نمی گیرد.

در مقابل، آنها به عنوان عوامل دلالت کننده بر روی روابط دوران نوزادی و موارد دفاعی مورد توجه قرار می گیرند که می توانند به عنوان ریشه مشکلات فعلی فرد در نظر گرفته شوند.

معمولا در مراحل اولیه درمان روابط مورد هدف، درمانگر تلاش می کند تا از طریق گوش دادن و پذیرش دلسوزانه، دنیال درونی ، پس زمینه خانوادگی، ترس ها، امید ها و نیاز های شخص درمانجو را بشناسد.

با پیشرفت اعتماد دو جانبه بین آنها، درمانگر می تواند درمانجو را نسبت به حوزه هایی مطّلع سازد که می تواند در رابطه با هدف بهبود عزّت نفس و شناخت بهتر، حسّاس تر و یا احتیاط آمیز تر باشد.

در طول درمان، رفتار های شخص درمانجو می تواند به درمانگران کمک کند تا تجربیات و شناخت فرد در محیط هایی که در آن ها حضور داشته است را بشناسند.

به دلیل اینکه درمانگر می تواند به نحوی واکنش نشان دهد که بینش فرد را تقویت کند و به فرد کمک کند تا به یک آگاهی بیشتر دست یابد، یک فرد می تواند از طریق فرآیند درمانی، توانایی مربوط به ایجاد روابط مورد هدف سالم و ایمن را در خود تقویت کند و رابطه موجود را به یک محیط مشاوره ای تبدیل کند.

موفقیت روش درمانی روابط مورد هدف، وابستگی زیادی به ماهیت روابط درمانی دارد. در نبود روابط ایمن و قابل اعتماد، حتی در صورتی که روابط نا سالم باشد، این احتمال وجود ندارد که افراد درمانجو ریسک مربوط به ترک و رهاسازی اهداف و دلبستگی های درونی خود را بپذیرند.

از این رو، ممکن است برای درمانگران روابط مورد هدف ضروری باشد تا در مرحله اول روابط دلسوزانه و اعتماد ساز را با شخص درمانجو ایجاد کنند و یک محیطی بسازند که افراد در آن احساس امنیت و درک شدن داشته باشند.

محدودیت های مربوط به روش درمانی روابط مورد هدف

در ابتدا درمانگران روابط مورد هدف به دلیل تخمین کمتر از حد انحراف بیولوژیکی (زیست شناختی) برخی از شرایط، همانند اوتیسم، مشکلات یادگیری و برخی از حالت های پسیکوز (روان پریشی) مورد انتقاد قرار گرفتند.

اهمیت روش درمان روابط مورد هدف در درمان برخی از شرایط توسط کارشناسان زیادی مورد بحث و منازعه قرار گرفته شده است.

عموم درمانگران روابط مورد هدف مدرن، به این شناخت دست یافته اند که این روش درمانی به صورت مجزّا، کارایی مناسبی در برخی از مشکلات خاص ندارد و به همین دلیل در برخی از موارد، سایر روش های درمانی از قبیل حمایت دارویی هم برای دست یابی به بهبود مورد نیاز است.

روش درمان روابط مورد هدف، به عنوان یک نوع از روش های درمانی روان پویشی، نیاز به مدت زمان طولانی تری نسبت به سایر روش های درمانی دارد. این روش به جای چندین ماه، ممکن است که چندین سال به طول بکشد.

در حالی که این طول مدت برای شناسایی مشکلات گسترده، عمیق و طولانی مدت ضروری می باشد، فرم های کوتاه مدت و مختصر درمانی می تواند برای شناسایی مشکلاتی که اخیرا در زندگی فرد ایجاد شده است و یا مشکلاتی که نیاز به تمرکز محدودتری دارد، متناسب باشد.

همچنین روش درمان روابط مورد هدف، به دلیل طول مدت آن می تواند هزینه بالایی را داشته باشد.

برخی از افراد یک رهیافتی را ترجیح می دهند که تمرکز بیشتری بر روی درمان داشته باشد و در برخی مواقع، ممکن است یک سبک از روش درمانی روابط مورد مورد هدف، که بدون راهنمایی می باشد را مورد استفاده قرار دهند.

همچنین در برخی از موارد دستیابی به نتایج سریع مورد توجه قرار می گیرد، مثلا در زمانی که شخص یک اعتیاد و یا شرایط دیگری را تجربه کند که می تواند به خودش و یا دیگران آسیب برساند.

رهیافت بدون راهنمایی از روش درمان روابط مورد هدف، به عنوان یک روش مناسب و کافی برای چنین مشکلاتی در نظر گرفته نمی شود.

با این وجود، زمانی که یک علامت حیاتی بروز پیدا می کند، شخص می تواند برای تعیین نحوه تاثیر پذیری وضعیت و مشکلات فعلی شان در نتیجه روابط گذشته خود با دیگران، از روش درمان روابط مورد هدف استفاده کند.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه